Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây nên. Virus truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi đốt và có thể gây thành dịch.
Muỗi Aedes aegypti là vectơ truyền bệnh chủ yếu ở hầu hết các khu vực bệnh lưu hành. Muỗi Aedes aegypti hoạt động vào ban ngày và chỉ có muỗi cái mới đốt người và truyền bệnh. Khi muỗi cái Aedes hút máu bệnh nhân nhiễm virus Dengue, virus này sẽ ủ bệnh trong cơ thể muỗi khoảng 8 đến 11 ngày. Trong khoảng thời gian sống còn lại sau đó, muỗi có nguy cơ truyền bệnh cho người. Khi virus vào cơ thể người, chúng tuần hoàn trong máu từ 2 đến 7 ngày. Trong khoảng thời gian này nếu muỗi Aedes hút máu thì virus được truyền cho muỗi.
Sốt xuất huyết xảy ra quanh năm, thường gia tăng vào mùa mưa. Bệnh gặp ở cả trẻ em và người lớn. Hiện tại không có thuốc điều trị đặc hiệu và không có vacxin phòng bệnh. Đặc điểm của sốt xuất huyết Dengue là sốt, xuất huyết và thoát huyết tương, có thể dẫn đến sốc giảm thể tích tuần hoàn, rối loạn đông máu, suy tạng, nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời dễ dẫn đến tử vong.
Theo báo cáo từ đầu năm 2019 đến 07/2019, cả nước ghi nhận trên 105.000 trường hợp mắc sốt xuất huyết, trong đó có 10 trường hợp tử vong. Từ đầu mùa hè đến nay, bệnh viện Sản Nhi tỉnh Bắc Ninh cũng đã tiếp nhận nhiều trường hợp mắc bệnh.
Sau khi bị đốt bởi muỗi mang mầm bệnh, các triệu chứng thường chưa xuất hiện ngay mà có một thời gian ủ bệnh từ 4-10 ngày. Sốt cao đột ngột, liên tục là biểu hiện điển hình của sốt xuất huyết, kèm theo ít một số triệu chứng sau: phát ban da, nhức đầu, đau hốc mắt, chán ăn, buồn nôn, sưng hạch bạch huyết, đau mỏi các cơ, xương và khớp, xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu mũi.
Giai đoạn biến chứng nghiêm trọng thường xảy ra vào ngày thứ 3 – 7 sau khi khởi phát triệu chứng. Vào lúc này, thân nhiệt giảm, song điều đó không có nghĩa là người bệnh đang hồi phục. Ngược lại, bệnh nhân cần được tích cực theo dõi, vì bệnh có nguy cơ tiến triển thành sốt xuất huyết Dengue thể nặng, đặc biệt với những dấu hiệu cảnh báo như sau: Đau bụng nhiều, liên tục hoặc tăng cảm giác đau, nhất là vùng gan, nôn ói dai dẳng, chảy máu chân răng, nôn ra máu, ỉa phân đen, tiểu máu, tiểu ít, thở gấp, thở ngắn, mệt mỏi, vật vã, lừ đừ, li bì.
Khi có biểu hiện xuất huyết cần đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị
Khi nghi ngờ bệnh sốt xuất huyết Dengue tiến triển nặng, bệnh nhân cần được đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để xử trí do tình trạng thoát huyết tương có thể dẫn đến sốc, ứ dịch, suy hô hấp; xuất huyết nặng; suy tạng nặng. Có thể dẫn đến tử vong khi không điều trị kịp thời.
Giai đoạn hồi phục: thường từ ngày thứ 7-10 của bệnh. Người bệnh hết sốt, toàn trạng tốt lên, thèm ăn, huyết động ổn định và tiểu nhiều. Có thể phát ban hồi phục hoặc ngứa ngoài da, nhịp tim chậm, không đều, có suy hô hấp do quá tải dịch truyền.
Các giai đoạn của sốt xuất huyết Dengue
Sốt xuất huyết Dengue không có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu điều trị triệu chứng và theo dõi chặt chẽ phát hiện dấu hiệu nặng để xử trí kịp thời. Khi có sốt trên 38,5 độ C, dùng Paracetamol 10-15mg/kg mỗi 4-6h, nới lỏng quần áo, chườm ấm, không dùng hạ sốt nhóm Aspirin và Ibuprofen vì có thể gây ra xuất huyết và toan máu. Bù dịch sớm bằng đường uống: Khuyến khích người bệnh uống nhiều nước oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh, …) hoặc nước cháo loãng với muối. Không ăn uống những thực phẩm có màu đen, nâu hoặc đỏ như dưa hấu, sô cô la,… Hạn chế các chất kích thích như trà, café, rượu, hút thuốc, hạn chế các thực phẩm dầu mỡ, đồ cay, nóng,… Đến viện ngay khi có các dấu hiệu cảnh báo đã nêu ở trên.
Hiện chưa có vắc xin phòng bệnh, biện pháp phòng bệnh chủ yếu là kiểm soát côn trùng trung gian truyền bệnh như diệt muỗi và không để muỗi đốt bằng các biện pháp: dùng bình xịt muỗi, nhang muỗi; bôi kem chống muỗi; mắc màn khi ngủ kể cả ban ngày. Diệt lăng quăng và không để muỗi sinh sản: súc rửa phuy, lu, xô chứa nước trước khi thay nước mới; đậy kín nắp lu, phuy khi không sử dụng; thay nước bình hoa, chén nước cúng hằng ngày; thu gom và xử lý các vật phế thải; thường xuyên tìm và xử lý các vị trí, đồ vật có thể bị đọng nước trong và xung quanh nhà.
Tiêu diệt muỗi là biện pháp phòng sốt xuất huyết Dengue hiệu quả nhất
BS.Nguyễn Thị Ngọc – Đơn nguyên Nhi 3