Tình trạng béo phì của trẻ em ngày càng gia tăng, việc ăn uống quá mức so với nhu cầu kèm lối sống tĩnh tại, ít vận động thể lực là nguyên nhân hàng đầu và dẫn đến nguy cơ tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch, đái tháo đường type 2, rối loạn nội tiết, rối loạn giấc ngủ và cơn ngừng thở ở trẻ em.
- Hậu quả của thừa cân, béo phì
Hầu hết các hậu quả lâu dài của trẻ béo phì là dai dẳng (khoảng 70% béo phì trẻ em tồn tại đến người lớn), là loại béo phì khó điều trị, ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe.
Béo phì ở trẻ em nếu không phòng ngừa, điều trị sớm sẽ trở thành gánh nặng cho xã hội và y tế. Người lớn béo phì có tiền sử từ nhỏ sẽ có nguy cơ mắc nhiều bệnh, trong đó phải kể đến các bệnh như:
– Tăng huyết áp.
– Tai biến mạch não.
– Tăng Cholesterol dẫn tới nhồi máu cơ tim.
– Tiểu đường.
– Bệnh xương khớp.
Bên cạnh đó, có nguy cơ cao mắc một số bệnh ung thư, giảm tuổi thọ ở người lớn. Tỷ lệ mắc bệnh tăng gây ảnh hưởng tâm lý.
Các biến chứng khác bao gồm: Bệnh Blount (một xương dị dạng do phát triển quá mạnh xương chày); dễ bị tổn thương do va chạm như bong gân đầu gối, mắt cá chân. Ngừng thở khi ngủ, bệnh não là bệnh hiếm gặp liên quan đến tăng áp lực nội sọ não, cần đến bác sĩ ngay.
Trẻ em dư thừa cân nặng:
Các bé sẽ gặp tât cả nguy cơ kể trên khi trẻ không được kiểm soát cân nặng, diễn tiến thành 1 người lớn béo phì. Thế nhưng, ngay từ khi còn nhỏ trẻ đã gặp nhiều bất lợi do dư thừa cân nặng.
– Trẻ dễ bị chọc ghẹo, “phân biệt đối xử” làm cho trẻ bị tổn thương về mặt tâm lý dễ tự ti, cô độc, ảnh hưởng đến khả năng học tập và các thay đổi này để lại dấu ấn sâu đậm về tâm lý cho đến tuổi trưởng thành.
– Cảm xúc: khuynh hướng mắc chứng tự ti, không hài lòng hình dáng cơ thể, trầm cảm
– Xã hội: bị kỳ thị, ấn tượng xấu, bị chọc ghẹo, bị bắt nạt để lại những tổn thương tâm lý sâu sắc cho đến tuổi trưởng thành.
- Cần làm gì khi trẻ béo phì, thừa cân?
Đối với trẻ thừa cân, béo phì cần phải can thiệp sớm.
Trẻ là các cơ thể đang tăng trưởng và phát triển, do đó không đặt vấn đề giảm cân ở trẻ mà chỉ giảm tốc độ tăng cân và đảm bảo cho sự tăng chiều cao theo lứa tuổi. Các trẻ béo phì cần được hướng dẫn theo dõi bởi các Bác Sỹ dinh dưỡng, chuyên viên tiết chế am hiểu để tránh thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của trẻ
Các biện pháp cụ thể:
– Xây dựng chế độ ăn hợp lý:
+ Những điều nên làm là xây dựng thực đơn khẩu phần ăn cân đối, hợp lý. Phối hợp nhiều loại thức ăn trong một bữa, khẩu phần ăn vẫn phải đủ các chất dinh dưỡng.
+ Nên uống sữa không đường, trẻ lớn nên uống sữa gầy.
+ Hạn chế các món quay, xào. Hạn chế mỡ không quá 25 – 30% tổng năng lượng.
+ Nên ăn đều đặn các bữa, tránh bỏ bữa.
+ Không để trẻ quá đói (vì nếu trẻ bị đói trẻ sẽ ăn nhiều hơn vào các bữa sau, làm mỡ tích lũy nhanh hơn).
+ Nên ăn nhiều vào buổi sáng, giảm ăn về buổi chiều và tối.
+ Nên ăn nhiều rau xanh, hoa quả ít ngọt.
+ Giảm bớt gạo thay bằng khoai, ngô là những thức ăn cơ bản giàu chất xơ. Chọn ngũ cốc hoặc bánh mỳ có ít hoặc không có chất béo.
+ Nhai kỹ và cho trẻ ăn chậm, giúp trẻ cảm nhận được no và sẽ ngừng ăn khi no. Nếu ăn quá nhanh thì sẽ ăn nhiều hơn nhu cầu cần thiết.
+ Gia đình nên ăn cùng nhau bất cứ lúc nào có thể. Tạo ra thời gian trong bữa ăn là thời gian thoái mái, trao đổi và chia sẻ những việc đã xảy ra trong ngày.
+ Chế độ ăn của trẻ phải cân bằng về năng lượng (calo) để giúp cho sự tăng trưởng và phát triển để có cơ thể khỏe mạnh, ăn đa dạng thức ăn.
+ Không ăn thực phẩm ăn nhanh, nếu có thể không quá 1 lần/tuần. Nên kiểm soát cả những bữa ăn bên ngoài (ví dụ như ăn ở trường học…) để đảm bảo cân bằng.
Những điều không nên làm:
+ Hạn chế các loại đường, kẹo, sữa đặc có đường.
+ Tránh cho trẻ nhai kẹo cao su làm cho trẻ lúc nào cũng muốn nhai.
+ Không nên ăn vào lúc trước khi đi ngủ.
– Vận động:
Vận động giúp tăng cường thể lực, giảm thiểu nguy cơ béo phì
+ Hạn chế giờ trẻ thụ động nằm, ngồi xem tivi dưới 1 giờ/ngày, không cho trẻ ngồi lâu 1 chỗ.
+ Tập cho trẻ làm một số công việc ở lớp phụ cô và ở nhà phụ gia đình: dọn dẹp đồ chơi, tưới cây, dọn bàn ghế, bưng đồ, lấy đồ, lau quét nhà… Cho trẻ đi bộ ở bất cứ nơi nào, lúc nào có thể…lên xuống cầu thang, nơi an toàn gần đến nhà, đến lớp thả cho bé đi bộ, trong công viên ngày nghỉ…
+ Thông thường ở trẻ thì việc khuyến khích năng vận động đi lại và bớt các hoạt động thụ động như xem tivi, trò chơi điện tử…thì hiệu quả hơn là việc động viên tập thể dục thể thao. Cách tốt nhất là phối hợp nhiều biện pháp khác nhau để giúp trẻ có một lối sống năng động, nhanh nhẹn, hoạt bát…
Lời khuyên thầy thuốc:
– Để phòng thừa cân, béo phì trẻ nhỏ cần được bú mẹ đầy đủ, ăn bổ sung hợp lý sẽ ngăn ngừa được béo phì.
– Nghiên cứu cho thấy nuôi con bằng sữa mẹ giảm được 5% nguy cơ béo phì cho mỗi tháng. Giáo dục cho trẻ nếp sống lành mạnh, ăn uống hợp lý. Hoạt động thể thao đều đặn hàng ngày. Xem ti vi hay các hoạt động tĩnh không nên quá 7h/ngày. Tránh vừa ăn vừa xem ti vi.
– Thường xuyên theo dõi cân nặng và chiều cao của trẻ để có thể can thiệp kịp thời tránh dẫn đến béo phì.
Bs CK II Vũ Thị Thanh Hiếu – Phòng Kế hoạch tổng hợp