I. ĐẠI CƯƠNG
Viêm phổi là tình trạng thường gặp ở trẻ nhỏ. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhiều nhất là < 3 tuổi (chiếm 80%). Bệnh tăng cao vào mùa đông xuân, nhất là mùa lạnh. Viêm phổi là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
II. CHẨN ĐOÁN VIÊM PHỔI
- Tại tuyến y tế cơ sở:
- Đối với trẻ < 2 tháng tuổi: viêm phổi nặng khi có dấu hiệu thở nhanh (tần số thở ≥ 60 lần/ phút) hoặc rút lõm lồng ngực mạnh.
- Đối với trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi:
+ Viêm phổi nặng nếu có rút lõm lồng ngực
+ Viêm phổi nếu có dấu hiệu thở nhanh (nhịp thở ≥ 50 lần/ phút nếu trẻ từ 2 tháng đến 12 tháng tuổi, nhịp thở ≥ 40 lần/ phút nếu trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi)
- Tại bệnh viện tuyến huyện, tỉnh, trung ương:
Chẩn đoán viêm phế quản phổi dựa vào lâm sàng (thở nhanh, rút lõm lồng ngực, ran, hội chứng đông đặc, hội chứng 3 giảm…), xét nghiệm công thức máu, xquang ngực thẳng.
- Khi nào trẻ em bị viêm phổi cần nhập viện điều trị?
- Trẻ sốt cao và kéo dài: Sốt cao có thể là triệu chứng của nhiều bệnh khác, tuy nhiên trẻ sốt cao kéo dài trong 2-3 ngày liên tục là triệu chứng viêm phổi.
- Co lõm lồng ngực: Đây là triệu chứng của trẻ đã bị viêm phổi nặng. Lúc này, khi trẻ hít vào, phần dưới lồng ngực (1/3 dưới) sẽ bị lõm vào. Trong trường hợp phần mềm giữa xương sườn hoặc vùng trên xương đòn rút lõm thì không phải là rút lõm lồng ngực.
- Cơ thể tím tái: Đó là tình trạng da nhợt nhạt và tím lại ở mặt, chân, tay cho đến toàn thân. Nếu không được phát hiện và đưa đi cấp cứu kịp thời, bệnh có thể gây biến chứng, thậm chí dẫn đến tử vong.
- Triệu chứng khác như: Trẻ khó thở, thở khò khè; Đau ngực, có thể đau ít hoặc nhiều; Môi khô, kèm theo mệt mỏi chán ăn…
III. ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI
- Tại tuyến y tế cơ sở:
- Viêm phổi nặng: Tiêm kháng sinh liều đầu tiên và chuyển viện. Điều trị hạ sốt, khò khè nếu có
- Viêm phổi: Kháng sinh đường uống trong 5 ngày, điều trị hạ sốt, khò khè nếu có.
- Kháng sinh theo IMCI:
+ Amoxicillin 50 mg / kg/ ngày
+ Cotrim 48 mg/ kg/ ngày
+ Erythromycin 50 mg/ kg/ ngày
+ Các kháng sinh khác thay thế như: cefuroxime, cefaclo, amoxicillin + acid clavulanic
- Tại bệnh viện tuyến huyện, tỉnh, trung ương:
Nguyên tắc:
+ Chống suy hô hấp
+ Chống nhiễm trùng: kháng sinh: cefotaxim, ceftriaxone, ceftazidim, vancomycin, tienam..
+ Điều trị các rối loạn đi kèm: hạ sốt, giảm ho, giãn phế quản khi có khò khè, bù dịch và điện giải
+ Điều trị biến chứng: màng phổi (chọc dò, dẫn lưu màng phổi), rối loạn thăng bằng kiềm toan: điều chỉnh rối loạn, suy tim: dãn mạch, trợ tim
IV. DỰ PHÒNG
- Tiêm chủng vắc xin phòng bệnh
Một số tác nhân gây bệnh viêm phổi ở trẻ em có thể được ngăn ngừa bằng vắc xin.
- Vi khuẩn ho gà Bordetella pertussis và vi khuẩn Haemophilus influenzae týp B gây bệnh viêm phổi ở trẻ em có thể phòng ngừa bằng việc tiêm vắc xin khi trẻ được 2 tháng tuổi.
- Vi khuẩn phế cầu – tác nhân phổ biến gây bệnh viêm phổi đã có vắc xin phòng ngừa, được khuyến cáo tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi.
- Virus cúm mùa có thể dẫn đến biến chứng viêm phổi nếu không may mắc bệnh. Vì thế, trẻ cần được tiêm vắc xin phòng bệnh cúm mùa từ 6 tháng tuổi, đặc biệt là những trẻ mắc bệnh rối loạn tim phổi hoặc hen suyễn vì có nguy cơ cao bị biến chứng nghiêm trọng.
- Virus sởi gây bệnh sởi có thể dẫn đến biến chứng viêm phổi, có thể được phòng ngừa bằng vắc xin, được khuyến cáo tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi.
- Không cho trẻ tiếp xúc với các nguồn lây bệnh
- Trẻ em bị viêm phổi không phải hoàn toàn do trẻ không được mặc ấm, vì thời tiết nóng hoặc lạnh (như chúng ta thường nghĩ…), mà chủ yếu do trẻ bị nhiễm từ cộng đồng (trong gia đình hoặc bên ngoài). Do vậy, cần tạo cho trẻ có môi trường sống trong lành: không khói thuốc lá và các tác nhân gây ô nhiễm khác.
- Tránh tiếp xúc đám đông, đặc biệt người ốm có dấu hiệu hắt hơi, sổ mũi, đau họng, ho,…
- Người chăm sóc trẻ phải rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi tiếp xúc với trẻ, cho trẻ ăn uống.
- Chế độ dinh dưỡng cho trẻ
- Với trẻ sơ sinh: Đảm bảo cho trẻ được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu.
- Với trẻ nhỏ: Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ, bổ sung thêm rau xanh, hoa quả, đặc biệt là nhóm trái cây có múi tăng vitamin C; Thịt, cá tăng lượng đạm, omega-3…
- Cho trẻ ăn ngủ đúng giờ.
- Không nên tự ý dùng thuốc cho trẻ khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
BSCKII.Thanh Hiếu – Phòng Kế hoạch tổng hợp