Rèn luyện kỹ năng ngôn ngữ là giai đoạn vô cùng quan trọng đối với trẻ từ 2-6 tuổi. Tuy nhiên có nhiều bé đến tuổi tập nói thường bị ngọng, phát âm sai khiến nhiều bậc phụ huynh vô cùng lo lắng. Bài viết dưới đây sẽ giúp cha mẹ làm rõ cách xử lý phù hợp khi trẻ nói ngọng quá và lời khuyên để hỗ trợ điều trị trẻ nói ngọng sớm.

1. Tổng quan về nói ngọng

Nói ngọng là gì? Nói ngọng là một rối loạn phát âm thường xảy ra ở hầu hết trẻ em (đặc biệt là trẻ em lúc bắt đầu tập nói).

Quy trình tập nói của trẻ thông thường diễn ra như sau:

· Trẻ lúc 2 tuổi: tập nói đúng các âm b, m, d, n, h, g, c

· Trẻ từ 3-4 tuổi: ch, t, đ, v, ph, nh, ng, x

· Trẻ từ 5-6 tuổi: kh, s, th, r, tr

Hầu hết các bé bước vào giai đoạn tập nói đều gặp tình trạng nói ngọng, đây là việc hết sức bình thường bởi vấn đề này sẽ dần được cải thiện theo thời gian khi cấu trúc môi, lưỡi, răng, lưỡi gà,… ở trẻ phát triển hoàn thiện hơn. Vì thế, nếu thấy trẻ nói ngọng quá ở độ tuổi sớm (2-4 tuổi), các bậc cha mẹ cũng không nên quá lo lắng. Chỉ cần xác định là trẻ vẫn nghe được bình thường và không có dị tật ở vùng hầu họng là được.

2. Nguyên nhân khiến trẻ bị nói ngọng

Trẻ em 2 tuổi lúc mới bắt đầu tập nói thì việc nói ngọng là hoàn toàn bình thường, nhưng nếu đến 6,7 tuổi mà vẫn chưa sửa được thì được coi là bất thường, cha mẹ cần tìm hiểu thêm nguyên nhân và tìm cách khắc phục. Theo một số tài liệu và nghiên cứu nhi khoa, có nhiều nguyên nhân khiến trẻ có khiếm khuyết trong quá trình phát triển ngôn ngữ như:

* Nguyên nhân bệnh lý

Các bệnh ở đường phát âm: trẻ bị viêm xoang, viêm mũi, do khe hở miệng, liệt dây thanh, u nang dây thanh hay các cơ quan phát âm không thể phối hợp với nhau cũng có thể gặp khó khăn khi phát âm, hơi thở khó kiểm soát nên các âm phát ra bị lệch hay khó nghe.

Các tổn thương thực thể bẩm sinh: trẻ bị dính thắng lưỡi, trẻ bị sứt môi hở hàm ếch, chẻ vòm… đều là các bệnh lý bẩm sinh khiến trẻ khó nói, nói ngọng.

Trẻ suy giảm thính giác: việc trẻ không nghe được hay nghe kém thường cũng kéo theo tình trạng phát âm sai, ngọng nghịu do con tiếp nhận ngôn ngữ không chính xác.

* Các yếu tố môi trường tác động

Con bắt chước những người xung quanh: trong nhà nếu có cha mẹ, anh chị hay bất cứ người nào hay tiếp xúc với con mà bị nói ngọng thì nguy cơ trẻ nói ngọng sẽ rất cao. Bởi cách nói chuyện, ngôn ngữ của người đó đã đi vào tiềm thức nên trẻ dễ dàng học theo.

Trẻ ngậm núm vú giả nhiều: trẻ ngậm núm vú cả ngày sẽ khiến lưỡi có xu hướng thè ra ngoài nên khi lớn lên, theo thói quen con cũng có xu hướng đẩy lưỡi ra ngoài và phát âm không chuẩn xác.

Rối loạn hành vi: đây cũng là một trong những yếu tố khiến nhiều trẻ nói ngọng hiện nay. Nhiều trẻ thường xuyên được cho xem TV, điện thoại với các chương trình nước ngoài, phim hoạt hình để con ngồi yên và khiến trẻ có xu hướng học ngôn ngữ qua chính những âm thanh này.

Tùy từng nguyên nhân mà trẻ nói ngọng quá sẽ được bác sĩ thăm khám và có hướng dẫn can thiệp trẻ nói ngọng sao cho phù hợp.

3. Cách điều trị trẻ nói ngọng sớm.

Cách chữa nói ngọng cho trẻ sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân, chính vì vậy quan trọng nhất khi chữa nói ngọng cho trẻ là tìm ra lý do gây ra tình trạng này.

Điều trị y tế

Nếu liên quan đến các bệnh lý như dính thắng lưỡi, sứt môi hở hàm ếch hay tổn thương thính giác thì bác sĩ cần phải yêu cầu các biện pháp điều trị y tế để giải quyết. Chẳng hạn như phẫu thuật dính thắng lưỡi hay cho trẻ đeo máy trợ thính để giải quyết nguyên nhân tiền đề sau đó mới có thể điều chỉnh các phát âm, giọng nói của trẻ sao cho đúng đắn.

Luyện tập nói thường xuyên

Cách tốt nhất để bé không còn nói ngọng nữa là tập cho bé nói chuyện nhiều hơn. Khi nói chuyện với trẻ, nếu từ nào trẻ nói sai hãy lặp lại từ đó theo cách nói đúng, lặp lại trong những ngữ cảnh khác nhau để trẻ luyện nghe tự nhiên chứ không bắt buộc trẻ phải lập lại..

Tránh việc nói nhại, nói hùa theo những lời ngọng nghịu của trẻ. Tuyệt đối không trêu chọc hay chê bai giọng nói của trẻ. Thay vào đó nên lắng nghe trẻ với thái độ tích cực, động viên, chủ động khen ngợi khi trẻ thể hiện nỗ lực trong việc học phát âm.

Nếu bé đã biết đọc chữ, ba mẹ nên cho bé đọc sách thành tiếng để luyện tập cách phát âm, ngữ điệu chuẩn xác.

Các trò chơi và bài tập cho trẻ nói ngọng

Chỉ thông qua việc trò chuyện đôi khi không thể cải thiện các vấn đề ở cơ miệng và trẻ cũng không thể ghi nhớ hoàn toàn. Các bài tập thực hành cần thiết để trẻ biết cách phối hợp các cơ quan phát âm và điều chỉnh âm ngữ một cách chính xác hiệu quả hơn. Một số bài tập và trò chơi mà phụ huynh có thể tham khảo như:

Các bài tập luyện cơ miệng:cho trẻ dùng ống hút để uống nước; thổi bong bóng hay xà phòng; nhai kẹo cao su; ăn các vật có độ cứng và dai có thể giúp ích cho quá trình phối hợp các cơ quan trong cơ miệng cho trẻ.
Bài tập phát âm: phụ huynh hướng dẫn trẻ cách há to miệng, chu môi, mím môi, bặm môi, hay uốn lưỡi để phát âm đúng từ từ. Chẳng hạn khi há miệng to sẽ dễ phát âm các từ a, ba, ma..; chu môi sẽ phát âm đúng các âm U hay uốn lưỡi để phát âm đúng các âm ” l/n”, “X/s”..
Cho trẻ hát theo bài hát hoặc thơ ca:phụ huynh cũng có thể điều chỉnh cho trẻ nói ngọng thông qua các bài hát hay bài đồng dao vừa dễ nhớ, dễ thuộc mà trẻ lại rất hứng thú. Chú ý nên sử dụng các bài hát hay bài thơ có câu từ đơn giản, ngắn gọn, nội dung thân thuộc với xung quanh để trẻ dễ ghi nhớ hơn

Ngữ âm trị liệu

Với nhóm trẻ trên 4 tuổi, trẻ đến tuổi đến trường vẫn bị nói ngọng sẽ rất khó để điều chỉnh theo các thông thường mà cần đến sự hỗ trợ từ các chuyên gia.

Lộ trình các biện pháp âm ngữ được xây dựng dựa trên chính nguyên nhân, độ tuổi, tình trạng nói ngọng của cá nhân từng trẻ nên đặc biệt mang đến hiệu quả tốt.

Việc can thiệp trẻ nói ngọng nếu không được tiến hành sớm để tình trạng kéo dài đến khi trẻ lớn thì sẽ gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng (về mặt tâm lý, khả năng học tập, giao tiếp…). Do đó các bậc phụ huynh cũng không nên chủ quan bỏ qua lỗi này. Nếu việc điều trị ở nhà không tiến triển, cha mẹ nên cân nhắc đưa trẻ đến khám và điều trị ở các cơ sở y tế có chuyên ngành âm ngữ trị liệu. Ở đây các bác sĩ sẽ kiểm tra các cấu trúc phát âm, tìm hiểu nguyên nhân vì sao trẻ nói sai và tìm cách hướng dẫn trẻ phát âm đúng hơn.

Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Bắc Ninh hiện có tiếp nhận thăm khám và điều trị cho các trường hợp trẻ nói ngọng tại phòng khám Tâm bệnh. Phụ huynh có nhu cầu thăm khám cho bé có thể đặt lịch khám trực tiếp tại website hoặc liên hệ đến hệ thống hotline: 1900.588.527 để được phục vụ.

ThsYTCC. Hồng Châu – phòng Kế hoạch tổng hợp

LÀM GÌ KHI TRẺ NÓI NGỌNG?