Những lưu ý khi sử dụng thuốc tránh thai
Thuốc tránh thai hay thuốc ngừa thai là biện pháp ngừa thai tạm thời, hiệu quả cao, an toàn và phục hồi nhanh. Tùy theo thành phần hormone trong thuốc ngừa thai, chia 2 loại: Thuốc ngừa thai kết hợp gồm estrogen và progestin; Thuốc ngừa thai chỉ có progestin. Thuốc nội tiết ngừa thai có nhiều đường dùng: Đường uống, đường tiêm, miếng dán da, que cấy dưới da, vòng âm đạo, dụng cụ tử cung.
Ưu, khuyết điểm của các dạng thuốc ngừa thai
Thuốc ngừa thai kết hợp
Ưu điểm:
– Ít gây rối loạn kinh nguyệt
– Duy trì và cải thiện mật độ xương
Tuy nhiên estrogen có thể có những bất lợi:
– Tác dụng phụ: nôn, căng vú, nhức đầu, chóng mặt…
– Nguy cơ: tắc mạch
– Không sử dụng nếu có các chống chỉ định với estrogen.
Có nhiều đường dùng khác nhau: viên uống, miếng dán da, thuốc tiêm, vòng đặt âm đạo.
Các loại viên ngừa thai kết hợp hầu như có hiệu quả như nhau, tuy nhiên các loại viên ngừa thai kết hợp khác nhau về:
– Hàm lượng estrogen trong mỗi viên thuốc (Ethinyl estradiol 35mcg, 30mcg, 20mcg)
– Thành phần progestin (levonorgestrel, desogestrel, norgestimate, drospirenone…)
– Hàm lượng estrogen và progestin giống nhau hoặc khác nhau giữa các viên trong cùng 1 vỉ thuốc (1 pha, 2 pha, 3 pha)
– Số ngày dùng thuốc và ngưng thuốc trong 1 chu kỳ
Nôn, chóng mặt là tác dụng phụ của thuốc ngừa thai kết hợp
Các sự thay đổi này nhằm giảm tác dụng phụ bất lợi, tăng cường các tác dụng có lợi, đồng thời vẫn đảm bảo hiệu quả ngừa thai tốt.
Vòng tránh thai đặt âm đạo phóng thích 15mcg Ethinyl estradiol và 120mcg etonogestrel mỗi ngày. Mỗi vòng sử dụng trong 3 tuần, nghỉ 1 tuần. Phương pháp này thường phù hợp với lứa tuổi vị thành niên.
Thuốc ngừa thai chỉ có progestin
Thuận lợi chính của thuốc ngừa thai chỉ có progestin là có thể sử dụng trong thời gian dài, khách hàng không thể “quên sử dụng” (dạng thuốc tiêm, cấy dưới da, dụng cụ tử cung). Có ít chống chỉ định hơn và có thể có lợi hơn trong một số bệnh lý.
Có nhiều đường dùng khác nhau : viên uống, thuốc tiêm, que cấy, dụng cụ tử cung.
Viên thuốc uống chỉ có progestin liều thấp hàng ngày có đặc điểm:
– Hay liên quan tới các rối loạn chảy máu tử cung bất thường
– Tỉ lệ thất bại hơi cao hơn viên ngừa thai phối hợp
– Cơ chế tác dụng chủ yếu lên chất nhầy cổ tử cung, gây ức chế rụng trứng chỉ khoảng 57%, so với viên thuốc ngừa thai kết hợp gây ức chế rụng trứng 95-97%.
– Phải dùng thuốc đều đặn mỗi ngày, không có ngày nghỉ. Sử dụng chậm trễ vài giờ có thể giảm hiệu quả ngừa thai.
– Thường được chỉ định cho các phụ nữ đang cho con bú muốn ngừa thai
Thuốc tiêm ngừa thai chỉ có progestin (DMPA) hiệu quả cao
Thuốc tiêm ngừa thai chỉ có progestin (DMPA) hiệu quả cao, dễ hồi phục, không cần dùng hàng ngày, tiêm một lần có tác dụng trong 3 tháng. Có những ưu điểm:
– Giảm lượng máu kinh
– Giảm nguy cơ viêm vùng chậu
– Giảm nguy cơ ung thư nội mạc tử cung
– Có thể sử dụng trong các trường hợp không thể dùng thuốc ngừa thai có estrogen như:
+ Nhức đầu migrain liên quan với estrogen
+ Đang dùng thuốc chống co giật
+ Thiếu máu hồng cầu liềm (Sicle cell anemia)
+ U xơ tử cung
+ Lớn tuổi và có hút thuốc lá
Dụng cụ tử cung có progestin chủ yếu phóng thích thuốc tại nội mạc tử cung, lượng thuốc phóng thích vào tuần hoàn rất thấp. Thường phù hợp với các trường hợp có kèm bất thường tại chổ như tăng sinh nội mạc tử cung, cường kinh, lạc nội mạc trong cơ tử cung…
Ảnh hưởng của thuốc tránh thai đối với cơ thể:
Các tác dụng có ích:
– Giảm đau bụng kinh, giảm lượng máu kinh
– Giảm mụn trứng cá và các dấu hiệu nam hóa khác
– Một số loại có thể gây tăng ham muốn tình dục
– Ứng dụng điều trị trong một số bệnh lý phụ khoa: rong kinh rong huyết, lạc nội mạc tử cung…
– Giảm nguy cơ viêm vùng chậu, đau vùng chậu.
– Có tác dụng bảo vệ đối với ung thư buồng trứng và ung thư nội mạc tử cung
Các tác dụng bất lợi:
– Buồn nôn, nôn, nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, giảm thị lực
– Sạm da, rụng tóc, tăng cân, đau vú
– Tăng cân do giữ nước và tăng chuyển hóa đường đạm
– Ra huyết tử cung bất thường, vô kinh.
Các biến chứng:
– Nguy cơ gây tắc mạch huyết khối
– Thay đổi chuyển hóa
– Ảnh hưởng lên chức năng gan
– Tăng huyết áp
Cách dùng thuốc:
Tuân thủ đúng theo khuyến cáo để đảm bảo hiệu quả ngừa thai tốt nhất
Tùy dạng thuốc, có thời điểm bắt đầu, đường dùng, số ngày dùng trong chu kỳ … khác nhau. Cần tuân thủ đúng theo khuyến cáo để đảm bảo hiệu quả ngừa thai tốt nhất.
– Viên thuốc ngừa thai kết hợp:
+ Bắt đầu trong 5 ngày đầu của chu kỳ kinh hoặc trong vòng 7 ngày sau hút thai/ sẩy thai
+ Có thể bắt đầu bất cứ thời điểm nào nếu biết chắc là không có thai. Cần phải sử dụng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ (như tránh giao hợp hoặc sử dụng bao cao su…) trong 7 ngày kế tiếp.
+ Sau sinh bắt đầu từ tuần thứ 4 nếu không cho con bú.
+ Uống mỗi ngày 1 viên, nên vào giờ nhất định để dễ nhớ, theo chiều mũi tên trên vỉ thuốc .
+ Số ngày dùng thuốc và ngưng thuốc trong mỗi chu kỳ khác nhau tùy từng loại thuốc, cần phải tuân thủ đúng khuyến cáo của nhà sản xuất.
– Viên thuốc ngừa thai chỉ có progestin:
– Bắt đầu trong 5 ngày đầu của chu kỳ kinh; trong vòng 7 ngày sau hút thai/ sẩy thai hoặc 4 tuần đầu sau sinh (có thể bắt đầu ngay khi có sữa).
+ Có thể bắt đầu bất cứ thời điểm nào nếu biết chắc là không có thai. Cần phải sử dụng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ (như tránh giao hợp hoặc sử dụng bao cao su…) trong 2 ngày kế tiếp.
+ Uống mỗi ngày 1 viên, phải uống vào một giờ nhất định, theo chiều mũi tên trên vỉ thuốc. Uống thuốc trễ 3 giờ trở lên phải được xử trí như quên thuốc.
+ Dùng vỉ kế tiếp ngay sau khi hết vỉ đầu, không ngừng giữa hai vỉ.
– Thuốc tiêm tránh thai (DMPA):
+ Bắt đầu trong vòng 7 ngày đầu của chu kỳ kinh đầu tiên; ngay sau phá thai, sẩy thai hoặc bất cứ lúc nào trong vòng 21 ngày hậu sản (và không cho con bú).
+ Bắt đầu ở bất cứ thời điểm nào nếu biết chắc là không có thai. Có thể cần sử dụng biện pháp tránh thai hỗ trợ trong 7 ngày kế tiếp.
+ Thời gian dùng mũi tiếp theo sau 3 tháng
Được mang thai và làm mẹ là hạnh phúc của mọi người phụ nữ. Tuy nhiên, nếu chưa có ý định mang thai hoặc có kế hoạch hóa gia đình, việc sử dụng các phương pháp tránh thai là ưu tiên hàng đầu. Hãy đến với bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh – bệnh viện chuyên khoa tuyến tỉnh hàng đầu về Sản khoa và Nhi khoa để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất.
Bác sĩ CK II. Vũ Thị Thanh Hiếu – phòng KHTH.