Xoắn trung tràng (Midgut Volvulus) là một cấp cứu ngoại khoa ở trẻ sơ sinh, xảy ra khi ruột non bị xoắn quanh mạc treo, gây tắc nghẽn lưu thông máu và thức ăn. Tình trạng này rất nguy hiểm, cần được can thiệp ngay lập tức để tránh hoại tử ruột và các biến chứng nghiêm trọng khác. Xoắn trung tràng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng đặc biệt phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
- Nguyên Nhân Xoắn Trung Tràng
Xoắn trung tràng thường xảy ra do ruột bị xoay bất thường trong quá trình phát triển của thai nhi (gọi là ruột xoay bất toàn). Bình thường, ruột sẽ cố định vào thành bụng, nhưng ở trẻ bị ruột xoay bất toàn, điều này không xảy ra, khiến ruột dễ bị xoắn. Xoắn trung tràng thường liên quan đến ruột xoay bất toàn, nhưng xoắn ruột non nguyên phát, một tình trạng hiếm gặp, có thể xảy ra khi ruột non xoắn lại trong khi mạc treo ruột được cố định bình thường.
- Triệu Chứng Của Xoắn Trung Tràng
Các triệu chứng của xoắn trung tràng thường xuất hiện đột ngột và nghiêm trọng, bao gồm:
- Nôn ói dịch xanh hoặc vàng: Đây là dấu hiệu thường gặp nhất. Trẻ sơ sinh biểu hiện trong tuần đầu tiên sau sinh có xu hướng bị tắc nghẽn nặng hơn.
- Đau bụng dữ dội: Trẻ quấy khóc, ưỡn người, bỏ bú. Bụng có thể sưng, đau hoặc mềm khi chạm vào.
- Bụng trướng: Bụng căng phồng nhanh chóng do khí và dịch bị mắc kẹt.
- Đi ngoài ra máu: Do thiếu máu nuôi ruột.
- Sốc: Trong trường hợp nặng, trẻ có thể bị sốc do mất nước và nhiễm trùng.
Ở trẻ lớn và người lớn, các triệu chứng có thể ít điển hình hơn, bao gồm đau bụng (có thể cấp tính hoặc âm ỉ tái phát), nôn (có thể hoặc không phải là nôn ra mật), tiêu chảy hoặc táo bón mãn tính, kém hấp thu và chậm lớn. Một số trẻ lớn và người lớn có thể biểu hiện đau bụng từng cơn, tiêu chảy hoặc chậm lớn.
- Chẩn Đoán Xoắn Trung Tràng
Việc chẩn đoán nhanh chóng là rất quan trọng để cứu tính mạng của trẻ.
Nghi ngờ lâm sàng:
Cần có chỉ số nghi ngờ cao, đặc biệt ở trẻ sơ sinh bị nôn ra mật. Khám thực thể có thể phát hiện trướng bụng và căng đau. Trong bệnh tiến triển, có thể có các dấu hiệu viêm phúc mạc với ban đỏ và phù nề thành bụng.
Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
- Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các dấu hiệu như bụng trướng, quấy khóc, và tình trạng toàn thân của trẻ.
- Chẩn đoán hình ảnh:
- X-quang bụng: Thường không đặc hiệu, đặc biệt là ở giai đoạn sớm của bệnh. Có thể thấy các dấu hiệu tắc nghẽn ruột non cao, chẳng hạn như dấu hiệu “bong bóng đôi” (dạ dày và tá tràng giãn) trong trường hợp tắc nghẽn tá tràng. Ở giai đoạn muộn, có thể thấy tràn khí màng bụng nếu thủng.
- Siêu âm Doppler: Ngày càng được sử dụng như một phương pháp đầu tay do độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong chẩn đoán xoắn ruột. Dấu hiệu xoáy nước (xoắn theo chiều kim đồng hồ của tĩnh mạch mạc treo tràng trên (SMV) và các nhánh của nó và các quai ruột quanh động mạch mạc treo tràng trên (SMA)) là một dấu hiệu rất đặc hiệu cho xoắn ruột.
- Chụp đường tiêu hóa trên (UGI): Trong lịch sử, đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh ưu tiên và được coi là tiêu chuẩn vàng để đánh giá cả ruột xoay bất toàn và xoắn ruột. Các dấu hiệu chính trong xoắn ruột bao gồm “dấu hiệu nút chai” và vị trí bất thường của góc tá hỗng tràng.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT): Có thể hữu ích ở trẻ lớn và người lớn bị đau bụng không đặc hiệu để xác định dấu hiệu xoáy nước và mối quan hệ mạch máu bất thường.
- Thụt Baryt (Chụp đường tiêu hóa dưới): Trước đây được sử dụng để đánh giá vị trí manh tràng, nhưng hiệu quả của nó trong chẩn đoán xoắn trung tràng bị hạn chế.
Bảng 1: So sánh các phương pháp chẩn đoán Xoắn Trung Tràng
| Đặc điểm | Chụp đường tiêu hóa trên (UGI) | Siêu âm (US) | Chụp X-quang bụng | Chụp cắt lớp vi tính (CT) | Thụt baryt |
| Tiêu chuẩn vàng | Có | Không (nhưng ngày càng được sử dụng như phương pháp đầu tay) | Không | Không | Không |
| Độ nhạy | 51-87.5% | 92-100% | Thấp và không đặc hiệu | Tốt cho bệnh nhân lớn tuổi có triệu chứng mơ hồ | Hạn chế |
| Độ đặc hiệu | Cao | 99% | Thấp và không đặc hiệu | Tốt cho bệnh nhân lớn tuổi có triệu chứng mơ hồ | Hạn chế |
| Dấu hiệu chính | Dấu hiệu nút chai, vị trí bất thường của góc tá hỗng tràng | Dấu hiệu xoáy nước, mối quan hệ bất thường giữa SMA/SMV | Dấu hiệu bong bóng đôi (trong tắc nghẽn tá tràng) | Dấu hiệu xoáy nước, mối quan hệ mạch máu bất thường | Vị trí manh tràng bất thường (không đáng tin cậy) |
| Ưu điểm | Phương pháp truyền thống | Không xâm lấn, không bức xạ, có sẵn tại giường, nhanh chóng | Có thể cho thấy tắc nghẽn | Hình ảnh chi tiết về ruột và mạch máu | Có thể đánh giá vị trí đại tràng |
| Nhược điểm | Tiếp xúc với bức xạ, có thể cần an thần | Khí có thể che khuất hình ảnh | Thường không đặc hiệu | Tiếp xúc với bức xạ, có thể cần thuốc cản quang | Ít hữu ích cho xoắn trung tràng |
| Tốt nhất cho | Bệnh nhân ổn định, đánh giá ban đầu | Bệnh nhân không ổn định, sàng lọc ban đầu | Sàng lọc ban đầu cho tắc nghẽn | Trẻ lớn/người lớn có triệu chứng không đặc hiệu | Đánh giá ruột xoay bất toàn |
- Phương Pháp Điều Trị Xoắn Trung Tràng
Xoắn trung tràng là một tình trạng cấp cứu, đòi hỏi phải phẫu thuật ngay lập tức.
- Xử trí ban đầu:
- Cần tham khảo ý kiến phẫu thuật nhi khoa khẩn cấp khi nghi ngờ ruột xoay bất toàn có xoắn ruột hoặc tắc nghẽn.
- Giữ bệnh nhân nhịn ăn qua đường miệng (NPO).
- Đặt ống thông dạ dày (NG) hoặc ống thông miệng-dạ dày để hút liên tục áp lực thấp nhằm giảm áp lực cho dạ dày và ruột.
- Bắt đầu bù dịch tĩnh mạch bằng dung dịch muối sinh lý để điều chỉnh sự thiếu hụt dịch và điện giải và ngăn ngừa mất nước.
- Dùng kháng sinh phổ rộng trước phẫu thuật nếu có thể để ngăn ngừa nhiễm trùng.
- Xử trí sốc bằng dịch truyền, chế phẩm máu và thuốc vận mạch (ví dụ: dopamine) nếu bệnh nhân bị hạ huyết áp.
- Phẫu thuật (Thủ thuật Ladd):
- Cần can thiệp phẫu thuật khẩn cấp đối với xoắn trung tràng đã xác định hoặc nghi ngờ để ngăn ngừa thiếu máu cục bộ và hoại tử ruột. Thủ thuật phẫu thuật chính là thủ thuật Ladd, nhằm mục đích giảm xoắn ruột và ngăn ngừa xoắn ruột trong tương lai.
- Các bước của thủ thuật Ladd:
- Giảm xoắn ruột bằng cách tháo xoắn ruột, thường theo hướng ngược chiều kim đồng hồ.
- Cắt (ly giải) các dải Ladd có thể gây tắc nghẽn.
- Mở rộng cuống mạc treo để tạo một nền rộng hơn và giảm nguy cơ xoắn ruột trong tương lai.
- Đặt ruột non ở bên phải bụng và ruột già ở bên trái bụng (vị trí không giải phẫu nhưng ổn định).
- Thường tiến hành cắt ruột thừa vì vị trí ruột thừa sẽ bất thường trong tương lai, gây khó khăn cho việc chẩn đoán viêm ruột thừa.
- Đánh giá khả năng sống sót của ruột: Sau khi tháo xoắn, bác sĩ phẫu thuật phải đưa ra quyết định về khả năng sống sót của ruột bị ảnh hưởng.
- Cắt bỏ ruột: Ruột hoại tử rõ ràng hoặc không còn khả năng sống sót nên được cắt bỏ.
- Nối hoặc Mở thông: Nối tận-tận (nối lại hai đầu ruột khỏe mạnh) có thể được thực hiện theo quyết định của bác sĩ phẫu thuật so với việc chuyển dòng phân bằng cách mở thông ruột gần.
- Phẫu thuật lần hai: Trong trường hợp nghi ngờ khả năng sống sót của ruột, có thể thực hiện phẫu thuật lần hai sau 24-48 giờ để đánh giá lại ruột.
- Thủ thuật Ladd nội soi: Có thể cân nhắc ở những bệnh nhân ổn định về mặt lâm sàng có hoặc không có dấu hiệu tắc nghẽn tá tràng mà không bị xoắn trung tràng, mặc dù có thể cần chuyển sang phương pháp mổ mở.
- Chăm sóc sau phẫu thuật:
- Hầu hết bệnh nhân, đặc biệt là những người bị xoắn trung tràng, cần được đặt đường truyền tĩnh mạch dài hạn sau phẫu thuật và có khả năng cần dinh dưỡng tĩnh mạch (nuôi dưỡng ngoài đường tiêu hóa – TPN).
- Nên đặt catheter tĩnh mạch trung tâm ở hầu hết bệnh nhân.
- Có thể cần tham khảo ý kiến của các bác sĩ phẫu thuật nhi khoa, nhóm dinh dưỡng/dinh dưỡng tĩnh mạch, bác sĩ tiêu hóa nhi khoa, vật lý trị liệu, chuyên viên trị liệu nghề nghiệp và chuyên viên ngôn ngữ trị liệu để quản lý toàn diện sau phẫu thuật.
- Theo dõi các biến chứng như hội chứng ruột ngắn, dính ruột và tái phát là rất quan trọng.
- Tiên Lượng Và Chăm Sóc Lâu Dài
Tiên lượng của xoắn trung tràng phụ thuộc vào thời điểm chẩn đoán và điều trị. Nếu được phẫu thuật kịp thời trước khi ruột bị hoại tử, trẻ có thể hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu có biến chứng xảy ra, trẻ có thể phải đối mặt với các vấn đề như:
- Thiếu máu cục bộ và Hoại tử ruột: Ruột bị xoắn có thể cắt đứt nguồn cung cấp máu, dẫn đến thiếu máu cục bộ (thiếu oxy) và cuối cùng là hoại tử (chết mô) của ruột bị ảnh hưởng.
- Tắc nghẽn ruột: Bản thân sự xoắn gây ra tắc nghẽn cơ học, ngăn cản sự lưu thông của chất chứa trong ruột.
- Thủng ruột: Ruột bị thiếu máu cục bộ hoặc hoại tử có thể vỡ, dẫn đến rò rỉ chất chứa trong ruột vào khoang bụng.
- Viêm phúc mạc: Viêm phúc mạc (lớp lót khoang bụng) do nhiễm trùng từ thủng ruột hoặc thiếu máu cục bộ nghiêm trọng.
- Nhiễm trùng huyết: Một tình trạng đe dọa tính mạng do phản ứng quá mức của cơ thể đối với nhiễm trùng.
- Sốc: Một tình trạng nguy kịch khi các cơ quan trong cơ thể không nhận đủ máu, thường do nhiễm trùng nặng hoặc mất máu do thiếu máu cục bộ ruột.
- Hội chứng ruột ngắn: Có thể xảy ra nếu một phần lớn ruột non cần phải cắt bỏ do hoại tử, dẫn đến khó khăn trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng và chất lỏng.
- Tử vong: Xoắn trung tràng không điều trị có thể gây tử vong.
- Các biến chứng khác: Toan chuyển hóa, tăng lactate máu, thiểu niệu, viêm phúc mạc thứ phát, dính ruột, xoắn ruột tái phát, suy dinh dưỡng protein-calori và suy giảm miễn dịch.
Trẻ cần được theo dõi và chăm sóc lâu dài để đảm bảo sự phát triển và sức khỏe tốt nhất. Điều quan trọng cần lưu ý là thủ thuật Ladd không khôi phục vị trí giải phẫu bình thường của ruột; tá tràng và ruột non vẫn ở bên phải, và manh tràng và đại tràng ở bên trái bụng. Việc cắt ruột thừa thường quy trong thủ thuật Ladd có nghĩa là việc chẩn đoán viêm ruột thừa trong tương lai sẽ khó khăn hơn.
Khoa Ngoại Nhi Bệnh Viện Sản Nhi Bắc Ninh – Địa chỉ uy tín cho khám và điều trị các bệnh lý ngoại khoa ở trẻ em
Với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao và trang thiết bị hiện đại, Khoa Ngoại Nhi Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh luôn sẵn sàng cấp cứu và điều trị hiệu quả các bệnh lý ngoại khoa ở trẻ em, bao gồm cả xoắn trung tràng.
Tại Sao Chọn Chúng Tôi:
- Cấp cứu 24/7, xử trí nhanh chóng các trường hợp khẩn cấp.
- Phẫu thuật viên giàu kinh nghiệm, thực hiện các kỹ thuật tiên tiến.
- Trang thiết bị hiện đại, hỗ trợ chẩn đoán và điều trị chính xác.
- Chăm sóc tận tình, chu đáo, giúp trẻ nhanh chóng hồi phục.
Liên Hệ Ngay Để Được Tư Vấn Và Điều Trị:
Bác sĩ: Nguyễn Duy Trường – Khoa Ngoại nhi.
 |
BỆNH VIỆN SẢN – NHI BẮC NINH |
Add: Đường Huyền Quang, Phường Võ Cường, TP. Bắc Ninh, Bắc Ninh.
Email: bvsn.syt@bacninh.gov.vn
Hotline: 1900 588 827.
Website: http://benhviensannhibacninh.vn